1- Standart ölçülere esas teşkil eden kriterler;
Tekerlekli sandalye ölçüleri, tek ve çift baston kullanan özürlü ölçüleri, vs.
Bedensel engelliler için öngörülen standartlarda; tekerlekli sandalye boyutları, tekerlekli sandalyenin hareket etmesi için gerekli alan ve tekerlekli sandalyede oturan birinin uzanma mesafeleri göz önüne alınır.
2- Ana Giriş Öncesi Standartlar
(Mekân ana girişlerine ulaşmak için dış mekândaki olumsuzlukların giderilmesi; kaldırım, eşik, zemin bozuklukları gibi.)
Her rampanın başlangıcında, bitiminde ve aynı zamanda kapıların önlerinde yatay bir manevra alanı öngörülmelidir. Merdivenler, rampalar ve %6′nın üzerindeki eğimler bir korkuluk ile donatılmalıdır. Bu mimari elemanların genişliği 150 cm den daha az olduğunda, korkuluk en azından bir kenara konulmalıdır. Korkuluğun çapı minimum 40 mm, yüksekliği zeminden 90 – 100 cm olmalıdır. Korkuluk, bu mimari elemanların başlangıcından ve bitiminden itibaren en az 30 cm daha uzun tutulmalı ve yön değiştirme noktalarında kesintiye uğramamalıdır.
- Prensip olarak, ayrı girişlerden kaçınılmalıdır.
- Engelli, yanında başka biri olmadan genellikle bu girişlere ulaşamamaktadır.
- Binanın girişi zorunlu olarak ayrı olduğunda, işaret levhaları girişi belirgin olarak göstermelidir.
- Engelliler buraya zorluk çekmeden ve kendi olanaklarıyla ulaşabilmelidir.
- Rampa yapmanın mümkün olmadığı durumlarda, istisnai olarak bir kaldırıcı kullanılabilir.
- Eşikler mümkün olduğunca çıkıntısız olmalıdır. Çıkıntı ve kemerler 25 mm’yi aşmamalıdır.
Resmî binalar, halka açık binalar, tesisler ve alanlara ulaşmak için engellilere ilişkin kurallar
Fiziksel çevrenin engelliler için ulasılabilir ve yasanabilir kılınması için, imar planları ile kentsel, sosyal, teknik altyapı alanlarında ve yapılarda Türk Standartları Enstitüsünün ilgili standartlarına uyulması zorunludur.
3- Ana Mekan Girişlerinin Standartları
Mekan ana girişlerindeki kapılar döner kapı yerine fotoselli açılır kapılar, rüzgarlık kapıları, güvenlik girişleri, normal açılır kapı ise ölçüleri ve açılır yönü, tutamakları varsa kapı zili ve diafon sistemleri
Bina giriş kapıları kolayca açılabilmelidir. Döner kapılar engelliler için uygun değildir. Giriş kapıları duvarla aynı hizada olup bir düzlem oluşturmamalı, en az 20 cm mesafe bırakılmalıdır.
Dolaşım alanları asgari genişliği 1,20 m olmalıdır. Kapı ve pencere kanatları dolaşım alanlarına açılmamalıdır. Kısa geçişler için asgari 0,80 m; uzun geçişler için 1,00 m mesafe öngörülmelidir.
Kapı genişliği en az 0,80 m, kanat genişliği en fazla 1,00 m olmalıdır. Hareket engelliler veya yaşlılar, kanat genişliği 1,00 m’den fazla olan kapıları zor hareket ettirirler. Tekerlekli sandalyenin manevra yapabilmesi için, kapı genişliği ile kapı önündeki mesafe toplamının en az 2,00 m olması gerekir. Kapı açıldığında kenar ile kapı kolu arasında en az 0,60 m mesafe kalmalıdır. Bu koşulların gerçekleşmediği durumlarda sürme kapılar kullanılabilir.
4 - Ana Mekan Girişinden Sonraki Standartlar
- Rahat hareket edebilme özelliğine sahip olmalı gibi ölçülerin oluşturulması, yoğunluğa göre bu alanların düzenlenmesi ile beraber yer döşemesi özellikleri. (lastik tekerleğin ses yapmayacağı, steril temizliği kolay malzeme)lobi oturma ve dinlenme alanlarındaki düzenlemeler(sehpa koltuk düzenleri vs.
5 - Yaşam Mekanları Odalara Ulaşım Alanları Standartları
Katlara çıkışta kullanılacak asansörlerin ölçü ve standartları asansör önü giriş ve çıkış alanları, antre, koridor ölçülendirmeleri, yeme içme alanları ile var ise konferans, oyun vb. salonlara ulaşım ve erişim.
Asansör boşluk genişliği en az 0,80 m, kabin genişliği en az 1,10 m, kabin derinliği en az 1,40 m hesaplanmalıdır. Kabin içinde mümkünse üç duvara da 0,90 m yüksekliğinde tırabzan konulmalıdır.
Asansörün önünde en az 1,40 m x 1,40 m’lik hareket alanı bırakılmalıdır. Asansör kumanda düzeneği 0,90-1,40 m yüksekliğe yerleştirilmeli, itmeli düğmeler kullanılmalıdır.
Giriş katlarındaki tüm mahallere basamaksız ve rampasız olarak ulaşılabilmelidir.
6 - Odalar ve Kullanım Standartları
Oda giriş kapıları, kilit sistemi girişteki alanın uygunluğu dolap düzenlemeleri zemin kaplaması vs.oda iç dizaynı
Odaların tefrişi, içinde bir tekerlekli sandalyenin dolaşmasına izin verilecek şekilde yapılmalıdır. Kapı genişilikleri en az 0,80 m, en fazla 1,00 m olmalıdır. Kapı ve pencere kolu yükseklikleri için ideal yükseklik 1,00 m’dir. Dolap rafları için en fazla yükseklik 1,40 m olmalıdır.
Kapı ve pencere kolları yerden 0,90-1,40 m yüksekliğe yerleştirilmelidir. Yaklaşma imkanının sınırlı olduğu yerlerde yükseklik 1,00 m’yi geçmemelidir. Kapı kolları uzun ve kıvrık uçlu olanlardan tercih edilmelidir. Kavrama güçlüğü yaratacağından döner kapı kolları önerilmez.
7 - Oda içi WC ve Banyo Standartları
Özürlü WC standartlarını tamamı ile duş bölümü, lavabo, ayna, duşakabin özellikleri vs.
Engelli tuvaletinin kapısının temiz açıklıgı en az (85) cm. olacaktır. Bu kapı dısarıya açılacak veya sürme kapı olarak düzenlenecektir. Dısarı açılan bir kapı düzenlenmesi durumunda, kapıya içerden kolay kapatılabilmesi için menteselerden (10) cm. uzaklıkta ve yerden (100) cm. yükseklikte, düsey ve yatay olabilen bir kol eklenir. Kapı kollarının kolay kavranır ve hareket ettirilebilir türden olmaları gerekir. Tekerlekli sandalyedeki bir kisinin kullanabilecegi kabul edilen en küçük tuvalet kabininin ölçüleri (150cmx150cm.)’dir. Burada alafranga tuvalet düzenlenecektir.
Klozetin uzun ekseni duvara paralel olarak yer alacak, klozetin duvara en yakın noktasının duvardan uzaklıgı (25) cm. olarak alınacaktır. Klozetin önünün arkadaki duvardan uzaklıgı (70) cm. olmalıdır. Klozetin yanındaki duvara sabit tutunma kolu konur. Bu tutunma kolu (3–4) cm. çapında bir yuvarlak borudur. Birbirine esit (70) cm.’lik iki kolu olan L biçiminde bir elemandır.
Yatay kısmı yerden (75) cm. yüksekliktedir, klozetin en öndeki noktasını da (25) cm geçer. Düsey tutunma kısmı yukarı dogrudur. Klozetin duvardan uzakta olan tarafına da duvara dogru kaldırılabilen tutunma kolu konulabilir ama bu zorunlu degildir. Bu tuvalet kabinine küçük bir lâvabo da ilâve edilecektir. Tekerlekli sandalyedeki insanın rahat kullanacagı tuvalet kabininin boyutları ise (220cmx220cm.)’dir. Bu durumda kapı sürme kapı olarak da düzenlenebilir ki, aslında sürme kapı tuvaletlerde ve banyolarda daha fazla tercih edilmektedir. (220cmx220cm) boyutlarındaki bir tuvalette standarda uygun bir dus kösesinin bulunması da mümkündür.
Klozette oturma yüksekligi (46–47) cm. olarak elde edilmelidir. Keskin kenarlı olmayan, darbelere dayanıklı klozet kapakları kullanılacaktır. Ayaksız normal lâvaboların bazıları tekerlekli sandalyedeki insanlar için daha kullanıslıdır. Üst kenarı ileri çıkarılmıs, ayarlanabilen aynaların da mahzurları vardır. Yerden itibaren (97) cm.’den baslayan duvara yapıstırılmıs (40 cm x 100 cm) boyutlarındaki bir ayna yeteri derecede islevseldir.
Engellilerin ve yaslıların kullanacagı bütün lâvabolarda hassas parmak kavrayısına gerek bırakmadan kolayca kontrol edilebilen uzun kollu veya haç seklindeki musluklar tercih edilir. Tekerlekli sandalyedeki kisiler için düzenlenmis bulunan tuvalet kabinlerinin önünde de tekerlekli sandalyenin rahatça hareket edebilecegi kadar bir alan bulunmalıdır.
Banyo havalandırmalarında max. 1.40 yüksekliğe konulacak bir kol ile vasistasın açılıp kapatılması
