YAYA YOLLARI
Herhangi bir insanlık durumunda olabilecek bireylerin hepsinin de rahatça hareket edebileceği yüzeyler şeklinde düzenlenmelidir. Şehirlerdeki yaya yollarının genişliği yan yana rahat geçişler için en az 180 santim genişliğinde olmalıdır. Yaya yollarının yürüme istikametindeki eğimleri % 6’yı aşmamalıdır. Yaya yollarının yüzeyleri kaygan malzemeden yapılmamalıdır. Büyük derz aralıklı doğal taş kaplama ancak yaya akışının çok az olduğu alanlarda söz konusu olabilir. Yayanın normal bir yoğunlukta kullanmakta olduğu yaya yollarında 5 milimetreyi aşmayan derz aralıklarına sahip, pürüzsüz zemin malzemeleri kullanılacaktır. Yaya yolları için uygun zemin malzemeleri ; düzgün beton yüzeyler, asfalt, düzgün beton parke, düzgün ve kaygan olmayan doğal veya yapay taş gibi kaplamalardır. Bilhassa don bölgelerinde pürüzlü beton yüzeyler arasında kalan ıslaklık donma anlarında kaygan yüzeyler oluşturmaktadır.
Yaya yolları görme özürlüler tarafından kolay algılanacak doğrultular taşımalıdır. Karışık geometrik istikametler yayaların belli bir yoğunlukta kullandığı parklar ve yeşil alanlarda istenmez. Yaya yollarında en az üç santimetre yükseklikteki bordürlerle görme özürlüler için yönlendirici bir eleman düzenlenmelidir. Yaya yollarının kaza ihtimali söz konusu olan kesimlerinde yuvarlak demir borudan korkuluklar inşa edilmelidir ( Yaya yolunun yüksekten geçmesi, yayanın trafikle buluşma noktasına yaklaşması vs…). Yaya yollarında yürüyüş istikametlerinin değişme noktalarında hissedilir yüzeylerle görme özürlüler için ikaz şeritleri oluşturulur. Bunlar 80 – 100 santim derinlikte ve yaya yolunu enlemesine tamamen örten kaplamalardır.
Büyük meydanlarda ve 3 metreden daha geniş kaldırımlarda görme özürlüler için 40 – 80 santim genişlikte hissedilir yüzeyler oluşturulacaktır. Hissedilir yüzeyler zeminle kontrast bir renk tonu taşımalıdır. Merdivenlerin başlangıç ve bitişlerinde 80 – 100 santim derinliğinde hissedilir yüzeyler düzenlenmelidir.
Yaya yollarında çapraz eğim % 2’yi aşmamalıdır.
KALDIRIMLAR
Kaldırımların genişliği 180 santimden az olmamalıdır. Kaldırımların kenarı cadde kotundan en fazla 15 cm yüksekte olabilir. Kaldırımın kenarı görme özürlülerin bastonları ile rahatça izleyebilecekleri şekilde düzgün olmalı ve tehlikeli bir paha sahip bulunmamalıdır. Tekerlekli sandalye kullananlar, yaşlıların bir bölümü, yük arabası veya bavul çekenler ve çocuk arabası süren anneler için yapılacak kaldırım rampalarının genişliği yaya geçitlerinde en az 180 cm, diğer yerlerde 90 cm olacaktır. Bu rampaların eğimi en fazla % 8 olabilir. Kaldırım rampaları tek veya üç düzlemli yapılabilir. Bir kaldırımın caddeye dik eğimi en fazla, sadece yağmur suyunun alınması için gerektiği kadar, yani % 1,5 olabilir. Çünkü bu eğim yürüme rahatlığını normal hareketliliğe sahip insanlarda da büyük ölçüde etkileyen bir fiziksel büyüklüktür. Kaldırımlarda zemin malzemesi kaygan olmayan türlerden seçilmelidir. Parçalı bir yapı oluşturan zemin kaplamalarında derz aralıkları 0,5 cm’den küçük olmalıdır. Tekerlekli sandalye tekerleklerinin aralarına sıkışmaması için yağmur suyu ızgaralarındaki demir çubukların aralarındaki mesafe 1,3 cm’yi aşmamalıdır. Birtakım müesseselerin ve mağazaların kendi kapı önlerindeki kaldırımı mevcut kaldırımdan farklı eğimde ve farklı malzeme ile düzenlemelerine izin verilmeyecektir. Kaldırım genişliği en az 180 cm olmalıdır. Mevcut şehirsel çevredeki 80 cm’den daha dar kaldırımlarda tekerlekli sandalyenin hareket edeceği düşünülmemelidir. Tekerlekli sandalyenin dar bir kaldırıma çıkması isteniyorsa duruma göre davranılır ve kaldırımın 500 cm’lik bir parçası kesilip çıkarılarak (Kaldırım yüksekliğinin 15 cm olduğu farz ediliyor.) iki yanda kalan kaldırım parçalarına çıkabilen birer rampa konulabilir. Yaya yollarının yeşil sahalara bakan taraflarında kör bastonlarının dokunup aynı çizgide yürümenin sağlanması için en az 3 cm yüksekliğinde bir kenarlık bulunmalıdır (Çevredeki bir önemli değişim, farklı bir fiziksel yapılanma hakkında bilgi vermek mutlaka gerekiyorsa kaldırımlarda ve yaya yollarında körler için 80 cm genişliğinde yürüme şeritleri oluşturulacaktır. Ancak bu şeritlerin her iki yanında 80 cm’lik normal yürüme şeritleri kalmalıdır. Yani bu özel bir uygulamadır ve geniş kaldırımlarda ve yaya yollarında görme özürlüler için çok gerekiyorsa yapılabilir. Bu şeritler kaldırımdan farklı renkteki ve dokudaki bir malzeme ile hazırlanır ; böylece görme özürlülerin. bastonları ve ayakkabıları ile yürüyüş istikametlerini hissetmeleri sağlanır.).
Sokak ve caddelerde, kaldırım kenarlarına oluk yapılmayacaktır. Bu oluklar sokağın faydalı genişliğini azaltmakta ; pislik, çöp ve çamur yuvası hâline gelmekte ; ayak burkulmalarına sebep olmakta, özürlüler ve rahat hareket edemeyen yaşlılar için de engel oluşturmaktadırlar.
Yaya yollarında kullanılacak zemin kaplama malzemeleri ile ilgili şartlar kaldırımlarda kullanılacak malzemeler için de geçerlidir. Kaldırımlarda güvenli yürüyüşler temel beklentidir. Kaldırımlarda zaman içinde veya yağmurda kayganlaşabilecek malzeme hiçbir şekilde kullanılamaz.
Kaldırım ve yaya yolları üzerinde bulunan levhalar, işaretler ve tabelâların en alçaktaki noktaları görme özürlülerin başlarını çarpmamaları için yerden en az 210 cm mesafede bulunacaktır.
Şehir mobilyaları ; hiçbir surette kaldırımlar ve yaya yollarının genişliğini daraltacak şekilde düzenlenemez, yürüyüş çizgileri üzerinde bir çıkıntı oluşturacak tarzda konulamazlar. Özürlülerin ve yaşlıların ihtiyaçları da dikkate alınarak tasarımlanmış çağdaş şehir mobilyalarına ait standartlar ve uygulama tipleri, şehrin ulaşım sistemleriyle ve şehirdeki yaya hareketleriyle ilgili ayrı bir yönetmelikte bir bölüm olarak geniş şekilde yer almalıdır. Bedensel ve görme özürlüler için tasarımlarına çok özen gösterilmesi gereken otobüs durakları, istasyonlar, trafik işaret ve levhaları, telefon kulübeleri, posta kutuları, kaldırımlardaki direkler ve alt yapı elemanları, oturma bankları, bilgi panoları, satış kulübeleri vs. hakkında standartlar hazırlanmalıdır.
YAYA GEÇİTLERİ
Yaya geçitleri, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Trafik Müdürlüğü’nün saptadığı ölçü ve standartlara uygun olarak inşa edilecektir. Yaya geçitlerinin kaldırımla buluşma noktasında, görme özürlülerin kaldırım kenarını hissetmeleri için bırakılacak yükseklik farkı 1 – 2 santimdir.